Zweefteef alert

Lieve I.

Na 96 uur mediteren in tien dagen tijd (120 uur bleek iets overdreven. Het was maar tien uur per dag en op de laatste dag zelfs maar zes uur), kan ik met recht zeggen dat het echt razend moeilijk is. Het vergt een ongelofelijke concentratie, ijzeren discipline en een enorme berg doorzettingsvermogen. Waar ik ooit het idee heb opgevat dat mediteren relaxed is weet ik niet, maar daar klopt in ieder geval geen zak van. Mediteren is keihard werken. En niet alleen mentaal maar ook fysiek. Ik bedoel, ga maar eens een uur lang in kleermakerszit zitten met een rechte rug. Dat valt vies tegen kan ik je zeggen.

Toen ik in april aan een vriendin vertelde dat ik van plan was om deze tiendaagse meditatiecursus te gaan volgen sprak ze haar bezorgdheid uit met de legendarische woorden: 'Als je maar niet veranderd in zo'n zweefteef'. Deze opmerking heb ik toen beantwoord met: 'Dat beloof ik bij deze.' Ik zal dan ook één keer vertellen hoe het was en daarna houd ik er voor altijd over op :).

De Vipassana cursus werd gegeven volgens de ideeën van S.N. Goenka (uitgesproken als go-eng-ka), door middel van een geluidsband en videomateriaal. Verder was er een fysieke leraar aanwezig, Macarena genaamd, die de geluidsband bediende, soms extra instructies gaf en aan wie je elke dag tussen 12.00 uur en 13.00 uur je meditatiegerelateerde vragen konden stellen. Mediteren gebeurde voor ongeveer de helft van de tijd in de vorm van groepsmeditatie in de meditatiehal. Hierbij zaten we op een meditatiekussen op de grond in rijen van vijf en bovendien steeds op dezelfde plek. De mannen zaten links, de vrouwen zaten rechts en Macarena zat op een verhoging voor de groep. Overigens leefden mannen en vrouwen de gehele cursus gescheiden, dus we aten, relaxten en sliepen ook apart. De andere helft van de tijd mediteerde je in je eigen hut (ik deelde die van mij met vier andere dames). Aan het einde van de dag keek ik (samen met drie anderen) naar een videoboodschap van Goenka waarin hij in het Engels verdere uitleg gaf over de meditatie en ons voorbereidde op de volgende dag. Alle Brazilianen luisterden naar audiomateriaal in het Portugees.

Vipassana richt zich in tegenstelling tot veel andere vormen van meditatie alleen op de situatie zoals deze is. Verbaliseren en visualiseren zijn niet aan de orde. Op dag 1 was de instructie van Goenka als volgt: "Haal rustig adem door de neus en observeer. Komt de lucht door het linkerneusgat? Komt hij door het rechterneusgat? Is hij diep? Is hij oppervlakkig? Je hoeft er niets aan te veranderen. Observeer alleen en accepteer het zoals het is. Komt de ademhaling door het linker neusgat, dan komt hij door het linkerneusgat. Komt hij door het rechterneusgat, dan komt hij door het rechterneusgat. Is de ademhaling diep, dan is hij diep. Is de ademhaling oppervlakkig, dan is hij oppervlakkig. Observeer alleen. Als je wordt afgeleid door andere gedachten haal dan een paar keer wat dieper adem, maar keer vervolgens weer spoedig terug naar je natuurlijke ademhaling". That's it. Dat was de opdracht voor de eerste dag. Tien uur lang.

Op dag 2 werden we geinstrueerd dat we ons moesten focussen op het voelen en observeren van sensaties in de driehoek die loopt van de bovenkant van neus tot de bovenkant van de bovenlip. Een sensatie kan van alles zijn. Een steek, prikkeling, pijn, jeuk, koelte, warmte, enz. Wederom ging het alleen om het observeren. En bij elke sensatie moesten we ons bewust zijn van de belangrijkste eigenschap. Ze komen en ze gaan en zijn altijd tijdelijk. Dag 3 was eigenlijk hetzelfde als dag 2, alleen werd de driehoek waarop we ons moesten focussen beperkt tot het gebied dat liep van de onderkant neus tot de bovenkant van de bovenlip. Nou, ik weet niet hoe het met jou zit, maar als ik binnen zit zonder een openstaand raam of iets dergelijks, dan voel ik daar helemaal niets! Tijdens de eerste drie dagen merkte ik dat duizelig werd als ik met gesloten ogen zat te mediteren. Ik besloot mijn naam op de lijst te zetten zodat ik die middag aan Macarena kon vragen hoe ik dit kon verhelpen. Eén praktische tip moet ze me toch wel kunnen geven dacht ik. Maar toen ik die middag mijn vraag stelde was haar antwoord: "je moet het accepteren. Iedereen heeft wel ergens last van en duizeligheid is zeker niet vreemd tijdens de eerste dagen. Observeer het en accepteer het." Met zo'n antwoord kan ik dus echt helemaal niets! Maar goed, er zat niets anders op dan het maar te accepteren.

Dag 4 begon de echte Vipassana meditatie. De eerste drie dagen golden slechts als voorbereiding. Vanaf vandaag moesten we sensaties over het hele lichaam observeren, waarbij je moest werken van de bovenkant van je hoofd naar je tenen. Eerst het hoofd, dan de romp, linkerarm, rechterarm, linkerbeen en tot slot het rechterbeen. Voor mij was dit het eerste moment dat de meditatiesessies wat korter leken te worden. Ik had nu echt iets te doen en kon me er goed op focussen. En ik voelde heel wat meer sensaties dan toen ik me alleen nog mocht focussen op sensaties in de driehoek van de onderkant van de neus tot de bovenkant van de bovenlip. Op dag 5 waren de instructies hetzelfde als op dag 4. Verder werd vanaf deze dag de 'sitting of strong determination' ingevoerd. Een uur in de ochtend, een uur in de middag en een uur in de avond. Tijdens deze zittingen was het de bedoeling dat je gedurende het hele uur in dezelfde houding bleef zitten. Kleermakerszit, gesloten handen en gesloten ogen. In het begin was dit voor mij echt niet te doen. Met name die kleermakerszit. Killing. 'Sitting of massive torture' is wat mij betreft dan ook een betere naam. Op dag 6 lukte het me voor het eerst om de hele zitting in dezelfde houding door te brengen. Verder moesten we vanaf deze dag het lichaam van boven naar beneden observeren en weer en terug. Dus weer iets meer uitdaging dan dag 4 en 5.

Vanaf dag 7 moesten we de linkerarm en rechterarm gelijktijdig observeren. Hetzelfde gold voor het linkerbeen en het rechterbeen. Verder bleven de instructies hetzelfde. Vandaag begon mijn motivatie om het mediteren te gaan beheersen de eerste scheurtjes op te lopen. Goenka maakte een opmerking waar ik echt over moest nadenken om aan het einde van de middag tot de conclusie te komen dat ik het niet met hem eens was. Hier kom ik later op terug. Wel lukte het me vandaag voor het eerst om alledrie de sittings of strong determination met succes te volbrengen.

Op dag 8 borduurde Goenka voort op wat hij op dag 7 vertelde. Vanaf toen raakte hij me kwijt en werd het echt te zweverig voor me. Daarmee was mijn weerstand tegen mijn natuurlijke sceptische houding jegens het 'zweverige' mediteren gebroken. Vanaf toen stelde ik mezelf enkel tot doel om driemaal per dag de sitting of massive torture te volbrengen. En dat is me gelukt. Verder liet ik mijn gedachten de vrije loop en is er van mediteren weinig meer gekomen in de laatste twee dagen. De zweefteef opmerking (waar ik zeker tien keer per dag om moest lachen), de vele mama appelsapjes in het gezang van Goenka en de gedachte 'je zou me hier eens moeten zien zitten in kleermakerszit in een groep met honderd mediterende mensen' hebben me er doorheen gesleept.

Dan nu de randzaken van de cursus, te weten het contactverbod en geen afleiding (in de vorm van internet, televisie, radio, boeken, enz.). Vantevoren had ik gedacht dat dit twee lastige dingen zouden zijn, maar dit viel echt 100% mee. Het allermoeilijkste van de cursus was met afstand het mediteren zelf! Het geen contact mogen zoeken met mijn medecursisten was echt het minste van mijn problemen. Ik moest gewoon vol mijn autistische kant opzoeken (waarvan we allebei weten dat ik daar op zijn tijd wel wat trekjes van kan vertonen ;) en deze extreem uitvergroten. Onder geen contact viel niet alleen dat we niet mochten praten. Oogcontact en gestes waren ook niet toegestaan. Niet praten was een eitje. Geen oogcontact en geen gestes waren een stuk moeilijker. Geen oogcontact maken loste ik op door maar naar de grond te kijken als ik iemand passeerde. Het voelde wat vreemd en tegennatuurlijk, maar was wel vol te houden. De vreemdste situatie was op dag 4 toen ik een handwasje aan het doen was. Op een gegeven moment kwam B., met wie ik was meegereden naar de cursuslocatie en die ik dus een beetje kende, naast me staan om ook een wasje te doen. Ik kon haar toen dus geen blik van herkenning geven, groeten, vragen hoe het ging, enz. En zo stonden we tien minuten zwijgend naast elkaar onze wasjes te doen. Heel vreemd. Geen gestes doen lijkt zo op het eerste gezicht niet zo moeilijk, maar eigenlijk liep ik al vrijwel meteen tegen een eerste probleemsituatie aan. Want wat moet je nu doen met de deur (met een dranger) terwijl je weet dat er nog iemand vlak achter je loopt? Je mag hem niet voor de ander openhouden (dat is immers een geste), maar je wilt hem ook niet zo in iemands gezicht laten vallen. Dit loste ik maar op door de deur nog een zwiep te geven voordat ik hem losliet. Het gebrek aan afleiding/vermaak, heb ik eigenlijk geen moment als lastig ervaren. Per dag waren er in totaal maar een kleine twee uur waarop we niet sliepen, aten of mediteerden. Tijdens deze momenten liep ik rondjes over het terrein. Als ik langs de grenzen van het terrein liep in slentertempo, kostte dit per rondje vijf minuten. Je begrijpt, ik kende het terrein op het eind als mijn broekzak. In het midden van de week realiseerde ik me dat ik nog tandenstokers in mijn toilettas had, dus de tweede helft besteedde ik de breaks aan wandelen over het terrein terwijl ik ondertussen mijn tanden schoon stokerde. Mijn gebit is nog nooit zo schoon geweest. Mijn tandarts zal trots op me zijn.

En dan het eten. Mentaal mag ik dan niet zijn gereset door deze meditatiecursus, een lichamelijke detox was het zeker. De eerste zeven dagen is mijn buik gigantisch tekeer gegaan. En ik was niet de enige die daar last van had zoals ik regelmatig kon horen tijdens de groepsmeditaties. Ondanks dat het eten vegetarisch was (of misschien wel dankzij) was het over het algemeen erg lekker. Alleen die biologische quinoa-lijnzaad-gember-citroengras thee (of whatever het ook was) hadden ze van mij wel achterwege mogen laten. Niet te drinken dat spul. Ook mocht je, met uitzondering van de avondmaaltijd, zoveel eten als je wilde. Dus echt honger heb ik niet gehad. De 'avondmaaltijd' bestond daarentegen uit enkel een kop thee of warme melk en twee stuks fruit. Elke keer deed ik dan ook een schietgebedje dat ik geen rotte appel of sinaasappel uit de bak zou vissen. Met uitzondering van één keer ging dit goed. Die ene keer heb ik een hele smerige sinaasappel weggewerkt die normaal gesproken zonder twijfel een enkeltje prullenbak had gekregen. Maar ja, je moet wat. En liever even op de tanden bijten dan de hele nacht een knorrende maag.

De hele cursus was een bijzondere ervaring. Het was keihard werken, zowel fysiek als mentaal. Met name de eerste ochtendsessie, die duurde van 4.30 uur t/m 6.30 uur was een killer. Van de 96 uur heb ik het naar schatting zo'n 60 uur kunnen opbrengen om écht mijn best te doen op het mediteren. Daarvan is het me hooguit tien uur gelukt, opgesplitst in hier en daar een kwartier of half uurtje. Ik vond het erg moeilijk om me er echt op te focussen en niet aan andere dingen te denken. In deze tien dagen was er sowieso veel te veel tijd om over van alles na te denken. Er was echt geen enkele afleiding. Vooral het begin van 2015 is ontelbare keren voorbij gekomen in mijn hoofd en in tientallen varianten. Hetzelfde geldt voor het moment dat ik weer terugkom in Nederland (dit is al over een dikke maand!) en de nabije toekomst. Het heeft me wel een aantal inzichten opgeleverd waarvan ik er in ieder geval één tot uitvoering ga brengen. Verder is mijn nieuwsgierigheid getemperd en heb ik deze uitdaging met succes volbracht (vind ik). Ook heb ik een antwoord op alle vragen die ik me vooraf had gesteld. Mediteren is zeker niet relaxed. Het is keihard werken. Wel kan ik me indenken dat, wanneer je de kunst van het mediteren volledig onder de knie hebt, je na zo'n meditatiesessie wat relaxter tegen het leven aankijkt. Ik denk echter dat het wel jaren kan duren voor je deze kunst volledig beheerst. Dit punt zal ik echter nooit bereiken. Hiervoor kan ik echt de interesse en de motivatie niet opbrengen. Conclusie: er is geen zweefteef in mij verloren gegaan. Dat alert kan dan ook bij deze worden ingetrokken.

En dan kom ik nu terug op de opmerking van Goenka op dag 7. Deze kwam er op neer dat sensaties de belangrijke eigenschap hebben dat ze altijd tijdelijk zijn. Ze komen en ze gaan. Hecht je te veel waarde aan de positieve sensaties, dan leidt dit tot craving. Craving leidt tot attachment en attachment leidt weer tot ellende. Zo vatte ik hem althans op. Qua dingen ben ik het wel met hem eens, maar qua personen vind ik het kort door de bocht. Mag ik me dan niet meer hechten aan personen omdat het van tijdelijke aard is en dit altijd ellende oplevert? Ergens heeft Goenka wel gelijk. Uiteindelijk is er altijd één persoon die om wat voor reden dan ook uit het leven van de ander verdwijnt. En ja, als dit gebeurt dan kun je je hier heel erg ellendig door voelen en ongelofelijk veel pijn door hebben. Soms is het afscheid definitief, soms is het tijdelijk en soms lijkt het definitief, maar blijkt het tóch tijdelijk te zijn. Maar moet ik me door dit risico dan maar niet meer aan mensen hechten? Mijn grootste geluk haal ik uit momenten die ik deel met personen waar ik aan gehecht ben. Stellen de relaties met deze personen dan niets voor omdat ze tijdelijk zijn? Ondanks dat Goenka praktisch gezien misschien gelijk heeft wil ik er niet te veel over nadenken. Ik wil graag geloven dat de relaties die ik heb meer voorstellen dan iets tijdelijks dat uiteindelijk altijd ellende oplevert. Het is voor mij eigenlijk hetzelfde als dat ik niet te veel wil nadenken over mijn plek en functie binnen de mensheid, onze aardbol, ons sterrenstelsel en het totale universum (misschien zijn er nog wel miljarden andere melkwegstelsels). In deze context ben ik niet meer dan een flits. Ik wil echter graag geloven dat ik en mijn leven meer zijn dan een flits. In iedere geval voor sommige mensen. Dus denk ik hier maar niet te veel over na. Het advies van Goenka dat het beter is om je niet aan dingen en mensen te hechten sla ik dan ook in de wind. Ik ben blij dat ik me aan personen kan hechten en blijf dit lekker doen. Dat dit het risico met zich meebrengt dat dit ooit misschien ellende oplevert, dat is dan maar zo. Dit nadeel weegt voor mij niet op tegen de vele voordelen.

Zo, dat is wel weer genoeg gefilosofeer. Ik ben inmiddels alweer vier dagen terug in de voor mij 'normale' wereld. Ik vond het best lastig om onder woorden te brengen hoe ik de cursus heb ervaren, maar volgens mij is het weer aardig gelukt.

São Paulo is echt een megastad. Inclusief de suburbs wonen er 22 miljoen mensen! Het is echter meer een woon/werk stad dan een toeristenstad. Behalve een free walking tour door het centrum en een bezoekje aan het Theatro Municipal heb ik dan ook niet zoveel gedaan. De laatste hand aan deze blog leg ik dan wel weer vanaf een coole plek. Ik zit nu namelijk in de pianobar (waar de pianoman vanavond een gitaarman is die te gek speelt en zingt!) op de bovenste verdieping van het Circolo Italiano met een prachtig uitzicht over São Paulo by night. Dit is het op een na hoogste gebouw van de stad, maar het hoogste gebouw (dat vijf meter hoger is) is niet voor publiek toegankelijk. Dus ik vind dat deze telt als het hoogste gebouw van de stad. Met andere woorden: check! Ondertussen geniet ik van mijn eerste caipirinha, dé Braziliaanse cocktail. Erg lekker, maar net iets minder dan de pisco sour, dé cocktail van Peru.

Morgen reis ik van São Paulo naar Holambra om R. op te zoeken, die daar woont en die ik via via ken. En... hier zal ik ook een deel van mijn olympische tickets in ontvangst nemen. Weet je nog dat ik je vertelde dat een deel van mijn tickets op mijn Nederlandse adres werd bezorgd? En dat ik dus nog een manier moest zien te vinden om ze in Brazilië te krijgen? Nou, dat is dus gelukt! K. een Nederlandse vriend van R., die ook in Holambra woont, is in juli op vakantie geweest in Nederland. Mijn ouders hebben de tickets toen aan haar overhandigd in Wijk bij Duurstede en zij heeft ze vervolgens voor mij mee genomen naar Brazilië. K., die ik nog nooit heb ontmoet, is een absolute held!

Tot schrijfs